Γρηγόρης Πυριαλάκος: "To κλασικό τραγούδι είναι μόνo για τους θαρραλέους. Τo ταξίδι μακρύ, αλλά η ανταμοιβή μεγάλη!"

Συνέντευξη: Γρηγόρης Πυριαλάκος

Γρηγόρης Πυριαλάκος: "Το κλασικό τραγούδι είναι μόνο για τους θαρραλέους. Το ταξίδι μακρύ, αλλά η ανταμοιβή μεγάλη!"

Ο Γρηγόρης Πυριαλάκος δε χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις στους μουσικούς και όχι μόνο κύκλους της πόλης μας. Είναι ένας καταξιωμένος μουσικός με πολλές επιτυχίες στο ενεργητικό του. Αφοπλιστικός, ειλικρινής, προσιτός, λίγο προτού ανεβάσει στον δήμο Αμπελοκήπων-Μενεμένης τη νέα όπερα που έχει σκηνοθετήσει, συναντηθήκαμε μαζί του και σας παραθέτουμε την ενδιαφέρουσα συνομιλία που είχαμε μαζί του.

Με ένα τόσο πλούσιο βιογραφικό, με διεθνείς αναγνωρίσεις, με πλούσιο ρεπερτόριο, με μεγάλο αριθμό συναυλιών, θα ήταν δύσκολο να σου ζητήσω να μου μιλήσεις για τις σπουδές και την καριέρα σου.  Θα ήθελα όμως να μου αναφέρεις κάποιες στιγμές «σταθμούς».

Αρχικά θα ήθελα να σε ευχαριστήσω για τα καλά σου λόγια, που αντικατοπτρίζουν μεν κάτι που μου λένε πως οι άλλοι βλέπουν  σ’ εμένα, αλλά εγώ δε νιώθω πως με αντιπροσωπεύει εντελώς. Ο κύριος λόγος είναι πως αισθάνομαι ευλογημένος που κατάφερα να μετουσιώσω  αυτό που αγαπώ σε  απασχόληση, κι αυτό μου είναι αρκετό. Ειλικρινά για μένα σημαντικές στιγμές είναι όλες τους ανεξαιρέτως τόσο οι πιο λαμπερές και επιτυχημένες, αλλά και  οι άλλες, οι ταπεινές κι ασήμαντες. Άλλωστε ποτέ δεν κάνω πράγματα που δε θέλω να κάνω. Είμαι στο σανίδι, πάνω και γύρω από αυτό 40 χρόνια και η ενασχόλησή μου με την τέχνη ήταν, είναι  και θα είναι ολιστική.  Λυρικός τραγουδιστής, ηθοποιός, σκηνοθέτης, χορευτής, φωτιστής, σκηνογράφος, ενδυματολόγος, μεταφραστής, παρουσιαστής, γραφίστας και άλλα πόσα σχετικά και άσχετα… Όλα για να υπηρετήσουν την αγάπη μου για την τέχνη που ταυτίζεται με την ιδιότητά μου να υπάρχω.  Κάποια από αυτά με πολυετείς σπουδές και άλλα  ίσως τα περισσότερα με συνεχή ενασχόληση, αφοσίωση και μελέτη. Δε σου κρύβω βέβαια ότι πολλά από αυτά τα έμαθα  και από  την αναγκαιότητα που επέβαλλαν οι περιστάσεις να γίνουν πράγματα που αλλιώς δεν υπήρχε τρόπος. Για να επανέλθω, θα ξεχώριζα το δίχως άλλο περισσότερο στο ταξίδι αυτό, τα "παιδιά"  μου… τις όπερες που σκηνοθέτησα, μετέφρασα, δίδαξα και είδα να ανεβαίνουν στο σανίδι με αγαπημένους μαθητές και φίλους.

Είσαι ένας εγνωσμένου κύρους δάσκαλος της μονωδίας και αν όχι  ο κορυφαίος, ένας από τους καλύτερους δασκάλους της μελοδραματικής της Θεσσαλονίκης.  Διά του λόγου το ασφαλές στις 30 Ιουνίου θα ανέβει στο Καραπάντσειο Πολιτιστικό Κέντρο, η  όπερα – παραμύθι “Χενσελ και Γκρετελ” που είναι βασισμένη στο ομώνυμο παραμύθι των αδερφών Γκριμ, στο πλαίσιο των διπλωματικών εξετάσεων δύο σπουδάστριών σου. Τι ιδιαιτερότητες παρουσιάζει μουσικά και σκηνικά η συγκεκριμένη όπερα του  Ένγκελμπερτ Χούμπερντινκ;

Η συγκεκριμένη όπερα του κατά τα άλλα σχετικά άγνωστου Χούμπερντινκ θεωρείται μία από τις κορυφαίες μουσικά όπερες. Υπήρξε μεγάλος λάτρης και μιμητής του Wagner -του οποίου μάλιστα τον γιο δίδασκε μουσική-, ενώ ολοκλήρωσε αυτήν την όπερα μέσα από πολλά στάδια. Πρώτα ως  4 τραγούδια για κουκλοθέατρο για τις ανιψιές του, στη συνέχεια ως singspiel με περισσότερα τραγούδια με συνοδεία πιάνου και στο τέλος, αποπεράτωσε την ενορχήστρωση. Πρόκειται για μια όπερα με πολύ μεγάλη μουσική συνοχή που περνάει από το ένα μουσικό θέμα στο άλλο, δίχως να αντιλαμβάνεσαι τη μετάβαση  με μια αρραγή  ροη που διαπνέει ολόκληρο το έργο. Ως παραμύθι, οι χαρακτήρες του είναι καθημερινοί, αλλά έντονοι: παιδιά, μάγισσες, ξωτικά, γονείς που ζουν το κάθε λεπτό και ως τέτοιο πρέπει να εμφανίζεται επί σκηνής.  Τραγουδιστικά  εμφανίζει πολλές δυσκολίες στη μουσική γραφή λόγω υψηλής tessitura σε όλους σχεδόν τους ρόλους και λόγω εκτεταμένου sprechgesang, μια τεχνική μεταξύ ομιλίας και τραγουδιού που αν δεν απατώμαι  συναντάται για πρώτη φορά με αυτόν τον τρόπο. Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε πως το σύνολο των συμμετασχόντων είναι μαθητές χωρίς ιδιαίτερη σκηνική, αλλά και τραγουδιστική εμπειρία. Με λίγες βέβαια εξαιρέσεις, κάτι που κάνει  το εγχείρημα να φαντάζει  σχεδόν αδύνατο… Τώρα που τα λέω όλα αυτά μου έρχονται και δεύτερες σκέψεις… Μήπως να μην την ανεβάσω; (γέλιο).

Συνηθίζουμε να βάζουμε ταμπέλες στην τέχνη και να διαφοροποιούμε το ποιοτικό αποτέλεσμα ανάλογα με την κατηγοριοποίηση. Αυτό ισχύει σαφώς και για την κλασική μουσική.  Ποια η άποψη σου για αυτή την κατηγοριοποίηση και πόσο τελικά χαρακτηρίζει έναν καλλιτέχνη;

Το κύριο κριτήριο για την αξιολόγηση  ενός καλλιτεχνικού προϊόντος στοιχείται   στη σχέση  ποιότητας του έργου, αλλά και της τιμής του σε συνδυασμό με τις αστάθμητες εν γένει προσδοκίες του θεατή σε συνάρτηση πάντα με το πώς το προϊόν αυτό έχει προωθηθεί. Έτσι για παράδειγμα μια όπερα που έχει γίνει στο πόδι, με ελάχιστες πρόβες ακόμη και αν οι συμμετάσχοντες είναι εξαιρετικοί, και η πρόσβαση στην  οποία κοστίζει 35 και 50 ευρώ, αποδεικνύεται στην πράξη ένα αναμφίλεκτα κακό προϊόν και δεν  εκπληρώνει  τις προσδοκίες του κοινού. Βέβαια επειδή ακριβώς το κοινό κριτήριο είναι κατά γενική ομολογία  πολύ χαμηλό, αυτό τελικά δε γίνεται ευρέως αντιληπτό, παρά μόνο από τους γνώστες του αντικειμένου. Θεωρώ, ως εκ τούτου, πολύ καλύτερο θέαμα προσωπικά μια συναυλία από μια χορωδία ενηλίκων ερασιτεχνών που όμως οιστρηλατούνται από αγάπη, προσπάθεια και σίγουρα γνώση τουλάχιστον του μαέστρου τους για το ποιο είναι το επιθυμητό αποτέλεσμα και  κακά τα ψέματα παρέχεται δωρεάν. Την υψηλή τέχνη οφείλεις την αντιμετωπίσεις  με σεβασμό και δέος και όχι ως αρπαχτή.  Εγώ προσπαθώ να  δουλεύω μην κατηγοριοποιώντας τίποτα. Το μόνο μου μέλημα είναι να προσπαθώ να κάνω το μέγιστο που μπορώ και να αναδύω το μέγιστο που μπορεί ο καθένας με γνώμονα πάντα  τις δυνατότητές του. Η τέχνη, άλλωστε είναι είδος λαϊκό, ακριβώς διότι  συνιστά ανάγκη του ανθρώπου και όχι ελιτίστικη έκφανση της κοσμικής ζωής ορισμένης ομάδας ανθρώπων.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά εκείνα που διαφοροποιούν έναν λυρικό τραγουδιστή από τους υπόλοιπους μουσικούς;

Δυστυχώς εδώ έχουμε μια μεγάλη κόντρα με πολλούς από τους συναδέλφους μουσικούς. Έχω πολλές φορές ακούσει το εξής: και τι κάνετε ακριβώς εσείς,  έχετε απλώς μια φωνή και τραγουδάτε! Η προσωπική μου γνώμη πως το να είσαι λυρικός τραγουδιστής είναι ό,τι δυσκολότερο μπορεί να κάνει κάποιος μουσικός, αρκεί βέβαια να είναι τω όντι μουσικός κι όχι απλώς τραγουδιστής.

Στις περισσότερες μάλιστα περιπτώσεις έχει να μάθει όλο το μουσικό κείμενο από μνήμης, σε μια γλώσσα που ενδέχεται κάποιες φορές να μην ομιλεί, ενώ ταυτόχρονα πρέπει να παίζει, να χορεύει ή να κρεμιέται ανάποδα φορώντας ό,τι πιο άβολο, στενό, ζεστό, μακρύ ρούχο υπάρχει αφού έχει υπομείνει προηγουμένως στωικά  να τον βάψουν, να του βάλουν περούκες, φαλάκρες, μούσια πολλές ώρες πριν από την παράσταση…. Όπως και να το δεις εμένα δε μου ακούγεται πολύ εύκολο…

Τι είναι αυτό που κατά τη γνώμη σου πρέπει άμεσα να αναζητήσει ένας λυρικός τραγουδιστής  που θέλει να ακολουθήσει μια επαγγελματική καριέρα, τον καλό ατζέντη, τον καλό δάσκαλο, τις καλές δημόσιες σχέσεις; Είναι τελικά θέμα τύχης κάποια πράγματα ή θέμα μεθόδευσης;

θα έλεγα πως είναι και τα δύο αν και τον τελευταίο καιρό με την έξαρση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχουμε δει καριέρες οι οποίες είναι καθαρά αποτέλεσμα μεθόδευσης και πολλές φορές αυτοπροβολής.  Η σεμνότητα θα έλεγα πως είναι μειονέκτημα στους καιρούς μας απλώς για κάποιους από μας είναι δύσκολο να την αποβάλλουμε. Όσα ανέφερες πάντως είναι σημαντικά, αλλά ας μην παραγνωρίζουμε το γεγονός πως έχουμε δει εξαιρετικούς τραγουδιστές να ανακαλύπτονται τυχαία από συγκυρίες και μετρίους τραγουδιστές να κάνουν τεράστιες καριέρες, επειδή κάποιος τους προωθεί. Συνοψίζοντας, η  προσπάθεια τελικά προς όλες τις κατευθύνσεις ίσως  να είναι η πιο ασφαλής λύση. Αυξάνει τελικά τις πιθανότητες επιτυχίας.

Όσον αφορά σε θέματα κλασικής μουσικής Παιδείας, γιατί πιστεύεις πως δεν  είμαστε ως λαός τόσο εξοικειωμένοι με το είδος της όπερας;

Θα γίνω γραφικός, αλλά υποθέτω πως αυτά τα  400 χρόνια σκλαβιάς έπαιξαν κάποιον ρόλο στο να ετεροχρονιστούμε σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη,  και επειδή ακριβώς αναπτύχθηκε έντονα το δημοτικό, το λαϊκό, το ρεμπέτικο ή το αστικό τραγούδι ως διέξοδοι καλλιτεχνικής αναζήτησης ερμηνευτών, συνθετών αλλά και του ίδιου του λαού, αυτό το είδος εντυπώθηκε  πολύ περισσότερο ως ντόπιο τελικά και συνδέθηκε μαζί του ο κόσμος. Ύστερα, ας μην ξεχνάμε πως όλα είναι και θέμα  συνήθειας. Αν για παράδειγμα η κλασική μουσική προβαλλόταν σε συστηματική βάση  από τα μέσα μαζικής  ενημέρωσης πιθανότατα να  φάνταζε πιο οικεία στον λαό μας. Παρόλα αυτά έχει και η κλασική μουσική το κοινό της που συνεχίζει να υπάρχει και να διευρύνεται προϊόντος του χρόνου, ίσως και ως αποτέλεσμα  των καθ’ ύλην αρμόδιων  φορέων να αποδείξουν πως η κλασική μουσική συνιστά λαϊκό είδος. Άλλωστε και η όπερα ως λαϊκό είδος ξεκίνησε. Ένας μάλιστα λόγος που πολλές από τις όπερες που σκηνοθετώ και μεταφράζω είναι κωμωδίες, έγκειται στην προσπάθειά μου να προσελκύσω έστω και λίγους ακόμη ακροατές- θεατές σε αυτήν. Είναι αντικειμενικά δύσκολο το εγχείρημα, αλλά πρέπει να φέρουμε το βουνό στον Μωαμεθ και όχι το αντίθετο.

Τι συμβουλές θα έδινες σε  έναν νέο που θέλει να ασχοληθεί συγκεκριμένα με το κλασικό τραγούδι;

Πριν ασχοληθεί πρέπει  να είναι σίγουρος πως  θέλει να δουλέψει πολύ και επί πολλά χρόνια για να καταφέρει (ίσως) κάποια αποτελέσματα. Απαιτείται ανυπερθέτως να είναι οπλισμένος με: επιμονή, υπομονή, έρευνα, να είναι πρόθυμος να δαπανήσει χρόνο και να κοπιάσει τα μάλα, να σπουδάσει και να  μελετήσει πολύ για να μπορέσει να δει κάποτε το φως στο τούνελ. Το κλασικό τραγούδι είναι μόνο για τους θαρραλέους. Το ταξίδι μακρύ, αλλά η ανταμοιβή μεγάλη!

Σήμερα γίνονται διάφορες προσπάθειες από την Περιφέρεια της Κεντρικής Μακεδονίας σε συνεργασία με το Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης και το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδας να έρθει η όπερα πιο κοντά στο ελληνικό κοινό με δωρεάν ή χαμηλού κόστους  πρόσβαση σε παραστάσεις όπερας.  Ποια είναι η γνώμη σου για τέτοιες προσπάθειες; Αποδίδουν καρπούς;

Όλες οι προσπάθειες που γίνονται είναι το δίχως άλλο  χρήσιμες και ο χρόνος θα αποδείξει τελικά αν εκπληρώνουν ή όχι τον σκοπό τους. Καλό θα είναι βέβαια να λαμβάνουν χώρα συστηματικά και σε ένα αγαστό και πάνω από όλα αξιοκρατικό περιβάλλον των λίγων άλλωστε καλλιτεχνών που πλαισιώνουν το άθλημα της όπερας. Η αλήθεια είναι ότι η όπερα είναι ακριβό είδος και θεωρείται παθητικό για τις περισσότερες σκηνές στον κόσμο. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα μπεις μέσα ανεβάζοντας παράγωγες όπερας. Ο μόνος τρόπος να μην έχεις παθητικό ισοζύγιο  είναι να κάνεις σοβαρές εκπτώσεις στην ποιότητα, με αποτέλεσμα ένα αμφίβολης ποιότητας προϊόν. Για τον λόγο αυτό θα πρέπει να προβλέπονται από το κράτος και τους λοιπούς φορείς επιχορηγήσεις και για την παραγωγή όπερας,  όπως υπάρχουν και για το θέατρο.

Φέτος σε απολαύσαμε στην παράσταση "Σεράγεβο 1914 - Μου είναι μικρός αυτός ο τάφος", όπου κατά γενική ομολογία ξεχώρισες και εντυπωσίασες για τις ερμηνευτικές και φωνητικές σου ικανότητες. Υπάρχει το ενδεχόμενο να σε δούμε σε κάποια άλλη παράσταση τη θεατρική χρονιά που έπεται;

Σε ευχαριστώ πολύ για τα καλά σου λόγια. Νομίζω πως όλο το καστ ήταν εξαιρετικό και δουλέψαμε πολύ για το έργο αυτό. Τον χειμώνα θα έχουμε κάποιες επαναλήψεις  του έργου, γιατί η παράσταση ήταν sold out  και ήταν πολλοί αυτοί που τελικά δεν πρόλαβαν να τη δουν. Έχω πολύ βαρύ πρόγραμμα για έργα που ήδη έχω αποφασίσει ότι θα στήσω… Ενδεικτικά να σου αναφέρω πως το φθινόπωρο θα στήσουμε την Dirindina   του Σκαρλάτι στο πλαίσιο ενός προγράμματος της Λυρικής για τις ομάδες μουσικού θεάτρου της περιφέρειας που φέτος θα διεξαχθεί  στη Λάρισα 13 με 16 Σεπτέμβρη, ενώ τον Οκτώβρη και τον  Νοέμβρη θα έχω δυο διαφορετικές πρεμιέρες σε πρωτοπαρουσιαζόμενες όπερες και intermezzi, οπότε δε βλέπω χρόνο για κάτι άλλο… προς το παρόν…

Τι θα ήθελες το μέλλον να φέρει στον Γρηγόρη Πυριαλάκο;

Θα ακουστεί πολύ πεζό, αλλά δεν μπορώ παρά να είμαι ειλικρινής… Να  μου φέρει υγεία σωματική, ψυχική ηρεμία και λεφτά πολλά ώστε να κάνω τις παραγωγές που θέλω χωρίς να ζορίζομαι οικονομικά…. Όλα τα υπόλοιπα που κρύβει το μέλλον θα τα πάρω μόνος μου… ας μη φέρει τίποτε άλλο… (γέλιο δυνατό).

Συνέντευξη: Ιωαννίδης Ευθύμιος